Makhuwa
Padre Manuel Nogueira, O.H.
Witthaneliwa orowa w’Atithi
Onniphwanela wùpuweliwa ni otakihiwa. Ntoko misionaryo mMosambikhi-mu, Pàtiri Nogueira òvara miteko sothene saweryawe, amutakihaka João de Deus. Òvinya arowaka w’Atithi nihiku na 26 na Otuburo eyakha ya 2003. Okhwa womalamaliha ohawa wawe ni orett’awe.
Nihiku nimosa, atheyaka vakhani mmurimani mwawe, ahihimya wira: “Yesu ahireriwa, okhala wira Owo khalekenle vamwikimanyoni: nto miyo va koviriha miyeri sikinaku, kihawaka”. Nihiku nikina ahilavula-tho ni wiyeviha, ìraka: “Miyo ki mutthu òwavila atthu a nipuro nla ninloliwa anamukhwanepa. Okathi wothene kakhala òwìtthuna, vano nkinawereiwe”. Numala miyeri mithanu na mosa awereiwaka volilini ni miyeri sikinaku s’otthukweliwa mukhatteya mwaha wa epolitika mMosambikhi-mu, òvenya arowaka w’Atithi. Ovithiwe oPortugali, weiwo oyariwawe nihiku na 25 n’Abrili eyakha ya 1927.
Witthaneliwa wivahererya wa Muluku munlokoni mw’Alipa-òwakhapelela aretta na S. João de Deus
Varinawe iyakha muloko n’ithanu, ahìtthaniwa wira akhale Irmão de S. João de Deus. Vamalihalyawe onovisyato, ahimmana natiri nihiku 8 na Dezembro na 1945. Àkhapelelaka aretta siso, ahisoma ni murerelo wothene, khukhalihiwa enfirimero. Aniwettiha amiravo yaìtthokihasa okela nloko nawe.
Iyakha sottharelana makhulupale awe yahimulattulela okela ephiro y’opàtiri: siso, ahisoma oPortugali ni oRoma. Iyakha iye sothene ari òroromeleya vamaithoni v’Apwiya, aìlipiheryaka wamini ni olompa, àkhaliheryaka akhw’awe murohoni ni mphironi mwaya m’opàtiri. Ahitthapeliwa opàtiri nihiku na 14 n’Agosto na 1960.
Ahikhalihiwa mwixuttihi a Teolojiya ni a Pastorali ni muholeli àmiravo ònovisyato (1961) ni pirisore a Ixikola sa Enfirimero (1966).
Misionario òwakhapelela aretta oMosambikhi
Okhuma eyakha ya 1972 ari misionario nipuro nathukumanyiwe anamaretta oMolokwe ni mwixuttihi àmiravo ònovisyato wAmphula.
Pàtiri Nogueira òkhalela onamona wulupale makhalelo awe òwarya ni wamini wawe wowarya, ororomela wulupale, omoriwa ikharari ni ophenta wovilela oholo w’aretta òhisarya eroho. Ahalevelela awanani awe mapolitiko yamutthukwenle mukhatteya, ahawelaka omwamini wawe Kristu. Anivara muteko w’enfirimero vamosá ni wa mmatta vamosa n’aretta yaloliwa ni ntoko makampusi a nloko n’àkristu, èttihaka ikomunidade sinjene, atekihaka ikereja ttharu. Owo animusomiha orattene katikese, àlaleryaka Ehapari Yorera anamwane ni amiravo, alipa-òwakamelana n’anakhulu, apakaka mathonyeryo ni atthapelaka masu vanlakani. Orattela wawe wathukumanya akristu ni makatekumeno wahimuruhela yowo wanyiheriwa okhala mulavilavi: siso ahilupatthiwa, khutthukweliwa mwaha wa Kristu.
Vano ori wa Muluku
Enamwi makhalelo èpolitika mMosambikhi-mu yari òturuwa, olaleya wawe Ehapari Yorera ni ororomela wawe omissionario khiwatthikenle ottuli, vanjenexa omàla wawe ni ovilela wawe. Miteko iya sothene sorera sinòneya mpapheloni elempyawe okhuma eyakha 1975 mpakha 1998 ni mpapheloni mukina mulempyawe-mo samukhumelenle okathi watthukweliwawe mukhatteya.
Pàtiri Nogueira onnittittimihiwa n’atthu anjene, yawo anninùpuxerya miteko sawe sorera sinimulaleya okhala òwarya: “tthiri owo t’òwarya”. Mukhulupale mmosá, oìwale onamon’awe numala otaphuliwa mukhatteya, òhimya wira onnirerela opajeriwa otthokihasiwa makhalelo òlaleiwa wawe okhala Òwarya.
Nivekelo
Pwiya, Tithi òwarya, Nyuwo monvaha murumeyi anyu Pàtiri Manuweli Nogueira sovaha sulupalexa so wilipiha, mòlaleyani wa Ehapari Yorera ni mmutekoni wo wakhapelela ale òtepaxa othoiwa. Xontte! Munivahe eparakha wira mwettelo awe wothamaleya w’omisionario ni wo wilipiha wawe wakumiherye anamatakiha anjene òlikanene wivahererya vomalela wa Nyuwo, yìvahereryaka-tho wakhapelela ni wamakiherya alipa-òhawa n’aretta. Hiyo ninnovekelani wa nsina na Yesu Kristu, Mwan’inyu. Amen.
Mwatthunaka onvekela eparakha Pàtiri Nogueira, mulompeke emara emosá:
Tith’ihu, Mutteliwe murima Maria, Avuwuhiwe Muluku
